PERANG BAYU

Moh. Syaiful

(Ditulis Maning teko Sumber-sumber kang Dipercoyo)

            Kang aran perang ring bumi Blambangan rikolo jaman VOC utowo jaman Kolonial Landa koyo dene uripe jamur ring wayah udan. Mati ring kene mrujuk maning ring kana, sing ana entek-enteke, tapi perang ring Bumi Blambangan kang paling gedhe lan paling ngenes yo mung Perang Bayu. Perang Bayu diarani perang kang gedhe mergane perang iki wis akeh ngilangaken nyawa lan patine wong Balmbangan. Asale sakdurunge perang wong Blambangan akehe 65.000 wong,  merga perang kari mung 5000 uwong merga ilang lan mati ring peperangan.

            Perang iki diarani Perang Bayu mergane kedadeane ring daerah Bayu (sekitar daerah Kecamatan Songgon saiki). Ring Alas Bayu kang magih rapet ambi wit-witan gedhe iku  antarane perengan  wetan Gunung Raung rakyat Blambangan kang dipimpin Mas Rempeg utawa Pangeran  Jagapati perang ngelawan Landa.

            Tekade rakyat Blambangan anggone kepingin ngusir Bangsa Landa teko Bumi Blambangan wis sing biso surud, Alas Bayu terus didadekaken Benteng pertahanan terakhir kanggo ngadepi Landa. Kebukti serangan-serangane VOC biso diadepi ring Benteng Bayu. VOC ( Kumpeni Landa ) angel ngalahaken Prajurit Blambangan kang gawe Benteng ring Alas Bayu iku, sampek-sampek VOC nekakaken tentara teko daerah sekitar kekuasaane koyo to Semarang Surabaya lan Pasuruan kang akehe 10.000 tentara dingo ngancuraken Benteng Bayu.

            Tanggal 13 Desember 1771 Kapten Reygers , pimpinan tentara VOC ring Ulupangpang nyerang Bayu. Naming kerana benteng Bayu kuwat, pasukane malah ditumpes ambi pasukan Bayu. Pasukan Bayu kang lebih nguwasane palagan perang, ngelakoni perang kaya wong memengan sengidanan. Melencat teka wit siji nyang wit liyane, lan masang jiret lan barikade ring sak werane alas nuju Bayu. Pasukan VOC kang nyerang teka Susukan lan Songgon sing ana kang selamet. Kapten Reygers dhewek kerana tatu kang ahire mati ring pos Ulupampang. Pimpinan VOC sakteruse diganti ambi Van Schaar.

            Sak akehe kedadian perang lan serangan VOC nyang Benteng Bayu, tanggal 18 Desember taun 1771 iku kedadeane kang paling diengeti sampek didadekaken dina dadine Kutha Banyuwangi. Dina iku Prajurit Blambangan bisa numpes tentara VOC. Tentara VOC waktu iku kabeh dipateni kabeh sing ana sisane, sangking bangkele prajurit Blambangan nyang bangsa penjajah iku pimpinane kanga aran Van Schaar dipateni endhase ditugel terus ditancepaken ring landepe tumbak terus diarak keliling kampung. Menange prajurit Blambangan iku bisa gawe senenge prajurit Blambangan, naming senenge sing bisa terus, mergane rong dina sakmareke kedadean iku, Mas Rempeg utowo Pangeran Jagapati gugur sakwise ketaton ring perang mau.

            Tekade rakyat Blambangan sing mandheg sakmono, sakpeninggale Mas Rempeg perang magih terus dilakoni ring sisa-sisane parjurit Blambangan. Pimpinan Prajurit Blambangan saiki Sayu Wiwit, prajurit wanita senopati perang Bumi Blambangan ngelawan Landa.

Wacanen Bab “Perang Bayu” ring Blog Kebudayaan Banyuwangi sakteruse jawaben soal ring ngisor iki!

1.       Mergo paran perang kang paling gedhe ring Banyuwangi iku diarani Perang bayu?

2.       Sapa kang mandegani Rakyat Banyuwangi ring Perang kang paling gedhe ring Banyuwangi iku?

3.       Sapa kang dadi korbane amuke para striyo Banyuwangi ring perang iku?

4.       Sapa kang ngganteni Rempeg Jagapati sakwise gugur?

5.       Tanggal piro kedadean kang paling bersejarah iku sakteruse didadekaken dino dadine kutho Banyuwangi?

BARONG BANYUWANGI

BARONG BANYUWANGI

KESENIAN BARONG

Wong Banyuwangi iku seru dhemene nyang kesenian. Mula sing mohal kadhung ring Banyuwangi akeh anane kesenian, kayata : Gandrung, Damarwulan, Jaranan,  Barong, lan liya-liyane. Kesenian Barong wujude kaya kesenian Topeng naming topeng kang bias nutupi sak awak, mulai teko endhas sampek sikil ditutup.. Wujude raine apik  tapi setengah medeni. Matane mendelik mencorong, rambute jibros, cangkeme merongos, siyunge nyocok, jenggot lan berengose nyerodok, kupinge mangklang, seriwi ndhaplang. Ring ndhuwur endhase ana makuthane, kelire maneka warna. Ana abang, putih, ijo lan kuning, , la nana ugo cemeng lan prodo (brom). Sing dijugedaken bain medeni, paran maning kadhung dijugedaken. Aju jugedane jimprak-jimprak kaya arep nguber. Pokoke lare cilik sawanen kadhung buru weruh.

SKETSANE NDASE BARONG

Barong iku dudu kanggo nggambaraken menungsa, naming perlu nggambaraken sebangsa kewan utawa mahluk teka alam alus, dudu muja bangsa alus, naming wong bengen rumangsa kadhung ring alam iki ana alam kasar uga ana alam alur. Alam kasar iku alam kang katon mata, alam alus yaiku alam kang sing katon mata. Menungsa uga gedigu. Duwe jasad kasar lan jasad alus. Jasad kasar iku rupa tangan, sikil lan sepiturute, jasad alus iku roh. Seteruse ring alam iki ana alam cilik lan alam gedhe. Alam cilik iku menungsa, alam gedhe iku jagad. Dadi alam kasar lan alam alus, jasad kasar lan jasad alus, alam cilik lan alam gedhe iku setemene nyawiji. Mula wong bengen nganggep penting ngerumat harmoni rong alam kang beda mau. Wujude, antarane nganggo kesenian barong.
Ring Endase Barong ana Jamange.Jamang nurut wikipedia yoiku ukiran teko ornamen wit-witwan ngerambat kang distilir didadekaken hiasan ana ring ndase barong

BARONG BENGI LAN BARONG NGRAINO
Kesenian barong ring Banyuwangi ana rong macem. Ana barong kanggo ngarak, lan barong kanggo dipentasaken kang ana lakone. Dulur Kemiren lan saubenge ngarani barong kanggo ngarak iku “barong ngeraina” polahe biyasahe ngarak penganten utawa lare sunat iku wayah raina. Kadhung barong kang dipentasaken diarani ‘barong bengi’ polahe biyasahe dimainaken wayah bengi.

BARONG NGRAINO

Foto: Kangson

Barong ngeraina, akeh-akehe wong wis pating weruh kadhung barong bengi arang kang weruh lan ngerti polahe kesenian iki anane mung ring Banyuwangi dhaerah lor kulon. Persise ring desa-desa saubenge Kemiren Kecamatan Glagah. Barong bengi nganggo kubung, naming sing kathik genjot polahe ring ahir pentas wayah jam 3 isuk, ana macan-macanan kang ndadi. Kang apik maning ring kesenian barong iki antarane penonton lan pemain bisa omong-omongan kaya dene kesenian Lenong Betawi.

Kesenian iki duwe ciri has kang sing ana ring kesenian liyane yaiku bab sesambungane kang raket ambi leluhur pepundhen desa. Kerana sesambungan kang raket iku wis dadi yakine, angger arep tanggapan sing wani ninggal pamitan nyang Buyut. Malah kanggo dulur-dulur Kemiren, nguri-uri kesenian barong iku dudu mung kanggo nggolet picis, naming wujud tanggung jawab njaga keselametane desa. Njaga timbange alam kasar lan alam alus, alam lair lan batin.

Kerana niyate ngerumat barong iku wujud sesambungane nyang leluhur pepundhen desa, mula antara grup siji lan liyane sing tau kedaden tukaran, jugil-jugilan, bangkel, paran maning duwe karep ngebes grup liyane. kang kedaden tmume pada tulung-tinulung nyang grup liyane. Mula setemene kesenian barong iki keneng dienggo tuladha ambi kesenian liya mergane nguri-uri lan ngerumat kesenian iku dudu mung perlu nggolet picis, naming kanggo tujuan kang lebih dhuwur lan luhur

Ditulis maning nong : Moh. Syaiful teko Hasan Basri lan sumber liyane

Jawaben soal iki, sak mareke maca Bab Barong ring dhuwur!

1.       Sak liyane Kesenian Barong kesenian paran bain kang nganggo lakon/cerita?

2.       Wujude Kesenian Barong iku koyo Topeng, topeng klendi kang dimaksudaken?

3.       Sakliyane Ukiran,   barong ugo dikelir Ana pira Kelire  barong iku, sebutna!

4.       Paran kang dimaksud Jamang?jelasno!

5.       Barong iku arupo kewan kang sikile 4 naming nganggo suwiwi,  Sebutno bagian-bagiane Barong iku!

 

NONTON GANDRUNG

Oleh: Moh. Syaiful
Gandrung Banyuwangi iku arupo tontonan kesenian kang biasane digelar ring acara hajatan koyoto sunatan, kawinan, Slametan Desa, Pethik Laut lan acara liyan-liyane  Gandrung biasane nggawa panjak kang akehe 5.  Wong lima mau diarani Panjak yoiku wong kang ngiringi njuget lan nggending nganggo tabuhan, ana Kendang, kempul, gong, bahola, lan kluncing. Kesenian Gandrung iku biasane digelar suwengi mulai jam 7 bengi sampek ngarepaken subuh. Sakjerone pentas, Gandrung saiki ngelakoni tahapan-tahapan anatarane: 
1. Jejer Gandrung
Jejer Gandrung iku arupo komposisi sak tarian kang digawakaken gandrung kanggo mbuka acarane. Ring kono gandrung njuget ambi nggawakaken gending, biasane gending Podho Nonton. Jejer Gandrung iki dikarepaken dadi pembukaan dinggo ngawali pagelarane. Ring Sumitro Hadi salah sijine Penata Tari Banyuwangi Jejer gandrung dikreasi dadi tari lepas kang biso ditarikaken sing ring sakjeroning Gandrung, umpamane ana dayoh pejabat biso disuguhi tari “Jejer Gandrung” kang dijugetaken lare-lare sekolah.
2. Repenan Gandrung
Sak marine njuget Jejeran ring panggung biasane gandrung mudhun panggung nyalami penonton lan lungguh pareke penonton. Ring kono gandrung ngelayani gending penjaluke penonton.  Sakmarine gending biasane penonton nguweni picis sak ikhlase nyang gandrung, iki kang diarani Tuku Gending.
3. Pajuan
Pajuan iku gandrung njuget ring panggung ambi penonton. Gandrung biasane di paju ambi wong papat, gentenan pasangan siji-siji sampek wong papat mau uleh kebagian njuget pasangan ambi gandrung. Biasane diiringi ambi gending Embat-embat, Erang-erang, Gurit Mangir, lan gending-gending Liyane.
4. Seblang Gandrung
Tarian penutup kang biasane dinggo njaluk sepuro nyang kang nduwe gawe  lan penonton. Ring tarian lan gendingan iki gandrung pamitan lan ngucap syukur nyang pengeran ringa anggone ngelaksanakaken penggaweane diweni keselametan lan kesuksesan.

Rembugan ambi kelompok Bab Gandrung, sakteruse jawaben soal ngisor iki ring buku latihane dhewek-dhewek!
1. Ana Pirang Tahapan pelaksanaane pentas Gandrung suwengi? Sebutno, lan Jelasno!
2. Paran   kang dimaksud ambi "Panjak"?
3. Jelasno kang dimaksud ambi "Tuku Gending"
4. Paran bedane "Seblang Adat" ambi "Seblang Gandrung"?

 PENGANGGONE GANDRUNG

Kesenian Banyuwangi Liyane

Kesenian Damarwulan Banyuwangi

1. Damarwulan iku arupo kesenian awujud drama kang urip ana ring daerah Banyuwangi. Ana kang ngarani kesenian iki ambi “Janger” lan ana kang ngarani ugo “Jinggoan”. Diarani Damarwulan mergane saban pementasan meh keneng diarani sering nggawa lakon “Damarwulan” (Damarwulan iku nggambaraken Ksatriyo Majapahit kang diutus Putri Kencono Wungu sakperlu numpes Minak Jinggo Adipati Blambangan), semono ugo kang ngarani “Jinggoan” mergane sering nonton lakon Menak Jinggo.
2. Damarwulan iki ring sakjrone nggawa lakone biasane ditabuhi ambi gamelan kang larase Pelog Barang (Pelog Bali), Naming Lakone nganggo boso Jawa Baru. Panggunge biasane digawe kubung nganggo layar kang biso dibuka tutup nggo bedakaken setting ceritane.
3. Crita Drama Damarwulan biasane crita-crita Panji seperti Panji Asmara Bangun lan Dewi Sekartaji, Babad Blambangan (Minak Jinggo Dayun, Damarwulan Ngarit , Minak Jinggo Diwisuda, cerita sejarah Banyuwangi juga koyoto: Agung Wilis, Prabu Tawang Alun, Sayu Wiwit.
4. Damarwulan kelebu ring kelompok Seni Teater mergane salah sijine kesenian kang nyampur kabeh seni ring sakjroning pementasane, kayata Seni Drama, Seni Tari, seni Musik, lan Seni Rupa. Ring daerah Kulon Damarwulan meh sejenis ambi Ludruk, kadung ring Bali Arja utawa Drama Gong.

Jawaben soal ring ngisor iki kelawan uraian kan bener!

1.       Paran wujude Kesenian Damarwulan iku?

2.       Asal muasale aran Damarwulan iku teko lakone cerito, sapa sakbenere “Damarwulan” iku nurut cerito ?

3.       Liya daerah yo liya anggone ngarani Damarwulan, diarani paran baen Damarwulan iku ring Banyuwangi?

4.       Kelendi gambarane panggunge Damarwulan iku?

5.       Sebutno paling sithik 4 lakon drama kang sering dimainaken sakjroning pentas Damarwulan!

Barong lan Bagian-bagiane

contone tugas laporan museum..

Contone:

Tugas Pengamatan Outdoor Learning

(Museum Blambangan)

Keris

Versi Museum : tiap keris nduweni kekuatan supranatural lan nguweni pengaruh tertentu nang hang nduweni, kerana pas keris iku digawe, empunne, ngelaksanakaken ritual tertentu, makne pengaruhe gawe hang gnduwe

Versi Internet (Wikipedia)

Keris

Keris yaiku senjata tikam golongane belati (ujunge runcing lan  tajem ring loro sisine) akeh fungsi budaya hang dikenal ring  kawasan Nusantara bagian kulon lan tengah. Bentuke khas lan gampang dibedaaken teko senjata tajem liane merga sing simetris ring bagian pangkal hang*melebar, biyasane bilahe berliku-liku, lan akeh diantarane nduwe  pamor, yaiku guratan-guratan logam terang ring helai bilah. Jenise senjata tikam hang nduwe  kemiripan ambi keris yaiku badik. Senjata tikam lain asli Nusantara yaiku kerambit.

Ring njaman bengen keris gunane gawe senjata sakjeroning peperangan, ugo dinggo sesajen. Ring penggunaane jaman saiki, keris digunakaken benda aksesori (ageman) ring berbusana, nduweni sejumlah simbol budaya, atau dadi benda koleksi hang dinilai teka segi estetikane.

Gunane keris tergedi ring masyarakat sing ngenggoni wilayah hang tau terpengaruh ambi Sulawesi, Semenanjung Malaya, Thailand Selatan, dan Filipina Selatan (Mindanao). Keris Mindanao dikenalaken sarane kalis. Keris ring tiap daerah nduweni kekhasan dewek-dewek ring penampilane, fungsine, teknik garapane, serta peristilahane.

Keris Indonesia wes terdaftar ring UNESCO (Warisan Budaya Dunia Non-Bendawi Manusia sejak 2005).

Sarah Shabrina 7c/27