Lembar Kerja Siswa Praktek
(diatas kertas folio bergaris)
1. Mata Pelajaran : Bahasa dan Kebudayaan Banyuwangi
2. Bahan Kajian : Seni Teater
3. Kelas/Semester : VII/2 4. Kompetensi Dasar : Merancang pertunjukan teater
5. Indikator :
    Membuat rencana pertunjukan teater daerah dari sumber cerita daerah Banyuwangi yang dipilih.
    Melakukan latihan pemeranan bersama kelompok
6. Nama Kelompok :.............................................Kelas.......................
Ketua :.......................................................................................................................................
Anggota :
 1.....................................................................................................................................
2.....................................................................................................................................
3......................................................................................................................................
4.....................................................................................................................................
5......................................................................................................................................
6.....................................................................................................................................
7......................................................................................................................................
Sinopsis: (antara 100-200 kata)
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................

Peran :
1........................................................................sebagai..................................................
2........................................................................sebagai..................................................
3........................................................................sebagai..................................................
4........................................................................sebagai..................................................
5........................................................................sebagai..................................................
6........................................................................sebagai..................................................
7........................................................................sebagai..................................................
8........................................................................sebagai..................................................

BASANAN USING

                Basanan utawa ana kang ngarani Wangsalan iku wujude karya sastra using kang ana ring Banyuwangi. Basanan kelebu ring sastra lisan, utawa sastra ucap, mergone bengen basanan iki sing tau ditulisaken naming diucapaken bawen.

                Ring daerah Nusantara liyane Basanan diarani Pantun, koyoto ring daerah Sumatera, Betawi, lan daerah-daerah liyane.  Ring daerah Suroboyooan Basanan diarani ugo Parikan. Bengen asale pantun iki dienggo wong kang demenan lanang wadon kang maksude disengedaken. Mergane ring jaman bengen magih kelebu ilok-ilok kadung wong demen nyangwong liyane terus diucapaken terus terang.

Contone:

Segoro yo ana pesisire

Sun welas nana watese

Wedang kopi telung nongko

Raino bengi yo mung katon riko

                Basanan utawa Pantun iku mau yo dienggo ring adat Gredoan  ring Macan Putih. Wong  kanga rep golet jejodoan ring adat Gredoan biasane  nganggo basanan iki anggone  gendingan (ngrayu) calon pasangane. Sakliyane dinggo nglamar Basanan ugo ana kang dilagukaken utawa didadikaken gending.  Gending-gending Seblang ring kemirien rata-rata nganggo wujud Basanan iki. Kayata:

Dipanasi diudani

Arep mampir nana kelasane

Diwelasi dikedani

Perandane nana rumangsane

                Basanan biasane ana rong baris, ana maning kang petang baris. Koyo dene Pantun lan Parikan Basanan biasane diangkati ambi kalimah perumpaan (sampiran) sakteruse ambi kalimah isi (kalimah kang dikandung maksud  koyo kang dikarepaken).

Contone:

Tuku kopat campur kelopo

Menawi lepat nedhi sepuro

Conto liyane:

Ampak-ampak nong stasiun

Lengo wangi yo botole biru

Riko kapak awakisun

Raino bengi yo sing biso turu.

Tugas:
Gaweo Basanan Using kang 4 baris, paling sithik 2, tulisen ring buku cathetan!

Maulud Nabi ring Banyuwangi

Kembang Dog dipajang ring njero masjid, ambi ngenteni macaan Berjanji/Asroqol

Maulud Nabi ring Banyuwangi

Ditulis : Drs. Moh. Syaiful

            Kadung wis mlebu Ulan Mulud ring penanggalan Jowo utawa Ulan Rabi’ul Awal ring penanggalan Arab (Tahun Hijrah) masyarakat Banyuwangi pada kemrungsung anggone mapag ulan kang  diengeti iki. Ring Ulan iki Masyarakat Banyuwangi umume mbedhel celengane kanggo ngramekaken lan nggedhekaken Ulan kang dianggep istimewa iku. Meh saben-saben desa utawa kampung-kampung ring Banyuwangi jenggirat anggone mapag Ulan iki. Masjid lan langgar dilabur nganggo kapur makne soyo putih lan rijik katone, mergane adat iki biasane manggon ana ring masjid utawa langgar.

            Muludan ring Banyuwangi mestine sing keneng dipisahaken ambi Sholawatan Nabi ring Banyuwangi biasane diarani Serakalan. Serakalan iku ngaji kitab Barjanji. Serakalan iku asale teko Asroqol yoiku salah sijine ucapan utawa kalimah ring kitab Barjanji kang digawa ring macaane. Ring Serakalan iki isine puji-pujian kanggo klahirane Kanjeng Nabi Muhammad. Ring kana Barjanji diwaca bareng ambi lagu kan wis diajarna turun temurun. Macaan Barjanji biasane saut-sautan ana kang nggawa ana kang njawab.

 Maca Barjanji saut-sautan ana kang ngawa ana kan njawab

            Serakalan biasane acara kang inti ring ulan Mulud, sakdurunge masyarakat biasane nggawe  Ancak. Ancak iku panganan arupo sego, iwak, lan jangane pisan kang diwadahi papan teko gedebog kang digawe pesagen dipangklang ambi sigarane jajang, terus dibungkus godhong digawa nyang Masjid utawa Langgar kanggo mangan bareng sakmarine serakalan.

            Sakliyane Ancak-ancakan Muludan biasane yo sing lali Ngarak Kembang Endhog mubengi kampung.  Kembang endhog iku digawe teka kuluban endhog kang disundukaken ring jajang kang dawane rong kilan aju direnggo ambi kembang kertas. Kembang endhog iku dudu memengan lan dudu mung rerenggan. Kembang endhog duwe perlambang kang jeru. Endhog ngelambangaken kelahirane Nabi Muhammad, jajang (garing) ngelambangaken garinge iman, kembang kertas ngelambangaken indahe iman. Dadi kembang endhog iku nduweni maksud, kahanan garinge iman ring Mekah jaman semono, serta Nabi Muhammad lahir, edheng-edhengan ring Mekah kembang-kembang iman mekar semebar. Ring jaman saiki wujude kembang Endhog wis arupo-rupo dudu mung wujud kembang baen tapi  macem-macem, ana kang wujud Barong-barongan, kapal-kapalan, ulo-uloan, lan liya-liyane kang penting bisa nggawe dhemen wong kang nyawang utamane lare cilik. Mergane iku kelebu Sunnah Nabi yoiku nyenengaken wong liyo utamane lare-lare cilik.

 Kesenian Terbang Kuntulan dinggo ngarak endhog-endhogan

 

            Nalika arak-arakan, kembang endhog dipajang ring gedebog, ditancepaken jejer mundhuwur kaya gunungan kang diarani jodhang.  Jodhang-jodhang mau diarak ana kang diwot montor ana ugo kang diwot becak lan dongkar.  Iki asale bengen minangka kanggo siar islam dadine saiki dadi adat lan tradisi kang diwarisi masyarakat Banyuwangi. Jejeran endhog sundukan ring gedebog iku diarak ambi kesenian Terbang Kuntul . Terbang iki biasane nganggo terbang kang akehe paling sithik 7 terus ditambah Jidor (meh koyo Bedhug Gedhe) ditambah Pantus (Bedhug tanggung), Lencangan (Bedhug cilik), kempul (Gong cilik), Kethuk (koyo Bonang cilik) lan ditambahi orgen cilik dinggo nggawa gendinge. Gendhing kang digawa biasane gendhing Sholawatan Nabi utawa gendhing-gendhing islami liyane. Iku asal  bengene naming saiki wis macem-macem kesenian ana kang ngarak ambi Barong, ana ugo kang ngarak ambi Drumband. Gendhinge yo wis macem-macem, Gendhing Banyuwangian, Kendhang Kempulan, ana ugo maning kang Gendhing Dhangdutan lan lagu Pop saiki.

Tugas.

Gaweo Soal Pilihan ganda kang akehe 10 teko bab Muludan Ring Banyuwangi!

KEBUDAYAAN BANYUWANGI: BARONG BANYUWANGI

Magih ana barong ider bumi

PERANG BAYU

Moh. Syaiful

(Ditulis Maning teko Sumber-sumber kang Dipercoyo)

            Kang aran perang ring bumi Blambangan rikolo jaman VOC utowo jaman Kolonial Landa koyo dene uripe jamur ring wayah udan. Mati ring kene mrujuk maning ring kana, sing ana entek-enteke, tapi perang ring Bumi Blambangan kang paling gedhe lan paling ngenes yo mung Perang Bayu. Perang Bayu diarani perang kang gedhe mergane perang iki wis akeh ngilangaken nyawa lan patine wong Balmbangan. Asale sakdurunge perang wong Blambangan akehe 65.000 wong,  merga perang kari mung 5000 uwong merga ilang lan mati ring peperangan.

            Perang iki diarani Perang Bayu mergane kedadeane ring daerah Bayu (sekitar daerah Kecamatan Songgon saiki). Ring Alas Bayu kang magih rapet ambi wit-witan gedhe iku  antarane perengan  wetan Gunung Raung rakyat Blambangan kang dipimpin Mas Rempeg utawa Pangeran  Jagapati perang ngelawan Landa.

            Tekade rakyat Blambangan anggone kepingin ngusir Bangsa Landa teko Bumi Blambangan wis sing biso surud, Alas Bayu terus didadekaken Benteng pertahanan terakhir kanggo ngadepi Landa. Kebukti serangan-serangane VOC biso diadepi ring Benteng Bayu. VOC ( Kumpeni Landa ) angel ngalahaken Prajurit Blambangan kang gawe Benteng ring Alas Bayu iku, sampek-sampek VOC nekakaken tentara teko daerah sekitar kekuasaane koyo to Semarang Surabaya lan Pasuruan kang akehe 10.000 tentara dingo ngancuraken Benteng Bayu.

            Tanggal 13 Desember 1771 Kapten Reygers , pimpinan tentara VOC ring Ulupangpang nyerang Bayu. Naming kerana benteng Bayu kuwat, pasukane malah ditumpes ambi pasukan Bayu. Pasukan Bayu kang lebih nguwasane palagan perang, ngelakoni perang kaya wong memengan sengidanan. Melencat teka wit siji nyang wit liyane, lan masang jiret lan barikade ring sak werane alas nuju Bayu. Pasukan VOC kang nyerang teka Susukan lan Songgon sing ana kang selamet. Kapten Reygers dhewek kerana tatu kang ahire mati ring pos Ulupampang. Pimpinan VOC sakteruse diganti ambi Van Schaar.

            Sak akehe kedadian perang lan serangan VOC nyang Benteng Bayu, tanggal 18 Desember taun 1771 iku kedadeane kang paling diengeti sampek didadekaken dina dadine Kutha Banyuwangi. Dina iku Prajurit Blambangan bisa numpes tentara VOC. Tentara VOC waktu iku kabeh dipateni kabeh sing ana sisane, sangking bangkele prajurit Blambangan nyang bangsa penjajah iku pimpinane kanga aran Van Schaar dipateni endhase ditugel terus ditancepaken ring landepe tumbak terus diarak keliling kampung. Menange prajurit Blambangan iku bisa gawe senenge prajurit Blambangan, naming senenge sing bisa terus, mergane rong dina sakmareke kedadean iku, Mas Rempeg utowo Pangeran Jagapati gugur sakwise ketaton ring perang mau.

            Tekade rakyat Blambangan sing mandheg sakmono, sakpeninggale Mas Rempeg perang magih terus dilakoni ring sisa-sisane parjurit Blambangan. Pimpinan Prajurit Blambangan saiki Sayu Wiwit, prajurit wanita senopati perang Bumi Blambangan ngelawan Landa.

Wacanen Bab “Perang Bayu” ring Blog Kebudayaan Banyuwangi sakteruse jawaben soal ring ngisor iki!

1.       Mergo paran perang kang paling gedhe ring Banyuwangi iku diarani Perang bayu?

2.       Sapa kang mandegani Rakyat Banyuwangi ring Perang kang paling gedhe ring Banyuwangi iku?

3.       Sapa kang dadi korbane amuke para striyo Banyuwangi ring perang iku?

4.       Sapa kang ngganteni Rempeg Jagapati sakwise gugur?

5.       Tanggal piro kedadean kang paling bersejarah iku sakteruse didadekaken dino dadine kutho Banyuwangi?

BARONG BANYUWANGI

BARONG BANYUWANGI

KESENIAN BARONG

Wong Banyuwangi iku seru dhemene nyang kesenian. Mula sing mohal kadhung ring Banyuwangi akeh anane kesenian, kayata : Gandrung, Damarwulan, Jaranan,  Barong, lan liya-liyane. Kesenian Barong wujude kaya kesenian Topeng naming topeng kang bias nutupi sak awak, mulai teko endhas sampek sikil ditutup.. Wujude raine apik  tapi setengah medeni. Matane mendelik mencorong, rambute jibros, cangkeme merongos, siyunge nyocok, jenggot lan berengose nyerodok, kupinge mangklang, seriwi ndhaplang. Ring ndhuwur endhase ana makuthane, kelire maneka warna. Ana abang, putih, ijo lan kuning, , la nana ugo cemeng lan prodo (brom). Sing dijugedaken bain medeni, paran maning kadhung dijugedaken. Aju jugedane jimprak-jimprak kaya arep nguber. Pokoke lare cilik sawanen kadhung buru weruh.

SKETSANE NDASE BARONG

Barong iku dudu kanggo nggambaraken menungsa, naming perlu nggambaraken sebangsa kewan utawa mahluk teka alam alus, dudu muja bangsa alus, naming wong bengen rumangsa kadhung ring alam iki ana alam kasar uga ana alam alur. Alam kasar iku alam kang katon mata, alam alus yaiku alam kang sing katon mata. Menungsa uga gedigu. Duwe jasad kasar lan jasad alus. Jasad kasar iku rupa tangan, sikil lan sepiturute, jasad alus iku roh. Seteruse ring alam iki ana alam cilik lan alam gedhe. Alam cilik iku menungsa, alam gedhe iku jagad. Dadi alam kasar lan alam alus, jasad kasar lan jasad alus, alam cilik lan alam gedhe iku setemene nyawiji. Mula wong bengen nganggep penting ngerumat harmoni rong alam kang beda mau. Wujude, antarane nganggo kesenian barong.
Ring Endase Barong ana Jamange.Jamang nurut wikipedia yoiku ukiran teko ornamen wit-witwan ngerambat kang distilir didadekaken hiasan ana ring ndase barong

BARONG BENGI LAN BARONG NGRAINO
Kesenian barong ring Banyuwangi ana rong macem. Ana barong kanggo ngarak, lan barong kanggo dipentasaken kang ana lakone. Dulur Kemiren lan saubenge ngarani barong kanggo ngarak iku “barong ngeraina” polahe biyasahe ngarak penganten utawa lare sunat iku wayah raina. Kadhung barong kang dipentasaken diarani ‘barong bengi’ polahe biyasahe dimainaken wayah bengi.

BARONG NGRAINO

Foto: Kangson

Barong ngeraina, akeh-akehe wong wis pating weruh kadhung barong bengi arang kang weruh lan ngerti polahe kesenian iki anane mung ring Banyuwangi dhaerah lor kulon. Persise ring desa-desa saubenge Kemiren Kecamatan Glagah. Barong bengi nganggo kubung, naming sing kathik genjot polahe ring ahir pentas wayah jam 3 isuk, ana macan-macanan kang ndadi. Kang apik maning ring kesenian barong iki antarane penonton lan pemain bisa omong-omongan kaya dene kesenian Lenong Betawi.

Kesenian iki duwe ciri has kang sing ana ring kesenian liyane yaiku bab sesambungane kang raket ambi leluhur pepundhen desa. Kerana sesambungan kang raket iku wis dadi yakine, angger arep tanggapan sing wani ninggal pamitan nyang Buyut. Malah kanggo dulur-dulur Kemiren, nguri-uri kesenian barong iku dudu mung kanggo nggolet picis, naming wujud tanggung jawab njaga keselametane desa. Njaga timbange alam kasar lan alam alus, alam lair lan batin.

Kerana niyate ngerumat barong iku wujud sesambungane nyang leluhur pepundhen desa, mula antara grup siji lan liyane sing tau kedaden tukaran, jugil-jugilan, bangkel, paran maning duwe karep ngebes grup liyane. kang kedaden tmume pada tulung-tinulung nyang grup liyane. Mula setemene kesenian barong iki keneng dienggo tuladha ambi kesenian liya mergane nguri-uri lan ngerumat kesenian iku dudu mung perlu nggolet picis, naming kanggo tujuan kang lebih dhuwur lan luhur

Ditulis maning nong : Moh. Syaiful teko Hasan Basri lan sumber liyane

Jawaben soal iki, sak mareke maca Bab Barong ring dhuwur!

1.       Sak liyane Kesenian Barong kesenian paran bain kang nganggo lakon/cerita?

2.       Wujude Kesenian Barong iku koyo Topeng, topeng klendi kang dimaksudaken?

3.       Sakliyane Ukiran,   barong ugo dikelir Ana pira Kelire  barong iku, sebutna!

4.       Paran kang dimaksud Jamang?jelasno!

5.       Barong iku arupo kewan kang sikile 4 naming nganggo suwiwi,  Sebutno bagian-bagiane Barong iku!